Czarne punkciki zwykle najliczniej występują na nosie, ale często pojawiają się również na brodzie, czole, dekolcie czy plecach. Problem zaskórników dotyczy więc tych miejsc na ciele, gdzie gruczołów łojowych jest najwięcej – bo to właśnie nadmiar łoju blokującego ich ujście jest podstawową przyczyną uwidaczniania się tzw. wągrów. Jak można się ich pozbyć?

Przyczyny powstawania zaskórników

Czynniki, które decydują o formowaniu się zaskórników, są takie same jak w przypadku trądziku. Zaskórniki bowiem to nic innego jak niezapalna postać trądziku, która może (ale nie musi) przekształcić się – na skutek nadkażenia bakteriami Propionibacterium acnes – w postać zapalną, z charakterystycznymi wykwitami ropnymi.

U podłoża problemu leży więc nadprodukcja sebum, które – wraz ze zrogowaciałymi komórkami naskórka i zanieczyszczeniami – zapycha pory. Nadaktywność gruczołów łojowych może być z kolei wynikiem zaburzeń hormonalnych (nadmiar androgenów), dlatego zaskórki zazwyczaj po raz pierwszy pojawiają się w okresie dojrzewania. Nie bez znaczenia jest również skład sebum – u osób dotkniętych trądzikiem (także zaskórnikowym) występuje w nim mniejsza ilość kwasu linolowego w porównaniu do sebum obecnego u osób zdrowych. Wraz ze zbyt intensywnym wydzielaniem łoju może współwystępować tzw. hiperkeratynizacja, czyli nadmierne rogowacenie skóry. Martwe komórki nie ulegają wówczas naturalnemy, cyklicznemu procesowi złuszczania, lecz nawarstwiają się, dodatkowo utrudniając wypływ łoju z gruczołów.

Do powstawania zaskórników przyczyniają się również codzienne nawyki, takie jak dotykanie twarzy dłońmi, wyciskanie zmian, stosowanie kremów zawierających składniki komedogenne oraz zbyt częste mycie skóry, które prowadzi do naruszenia jej warstwy lipidowej, przesuszenia i w efekcie do wzmożonej produkcji sebum. Trądzik zaskórnikowy może ulec nasileniu na skutek stresu. Sądzi się, że stres wzmaga stany zapalne w obrębie organizmu i pobudza do pracy gruczoły łojowe. W sytuacjach, którym towarzyszy napięcie emocjonalne, dochodzi również do zwiększonego wydzielania potu – a pot i wysoka wilgotność powietrza mogą przyczyniać się do powstawania zaskórników [1].

Zaskórniki kojarzą się zwykle ze wspomnianymi czarnymi kropeczkami. Są to tzw. zaskórniki otwarte. Nagromadzone w porach sebum ulega utlenieniu w kontakcie z powietrzem i stąd ciemne zabarwienie wągrów. Na skórze mogą być jednak obecne także tzw. zaskórniki zamknięte – w postaci jasnych grudek, których skupiska tworzą charakterystyczną „kaszkę”, wyraźnie wyczuwalną pod palcami.

Naturalne sposoby na zaskórniki

Działania prowadzące do zlikwidowania zaskórników – jak i każdej innej formy trądziku – powinny być prowadzone wielokierunkowo. Dotyczy to nie tylko zmian w codziennej pielęgnacji. Warto uwzględnić zalecenia medycyny ajurwedyjskiej, według której istotne jest picie dużej ilości ciepłej wody, która sprzyja oczyszczaniu organizmu z toksyn, ograniczanie spożycia produktów pikantnych i smażonych, a także kawy i herbaty, unikanie stresu, regularne uprawianie sportu. Jednym słowem: kluczowa jest równowaga, uzyskana dzięki holistycznemu podejściu do zdrowia (w tym również zdrowia skóry).

Najważniejszym etapem pielęgnacji cery z zaskórnikami jest skuteczne i dokładne usunięcie zanieczyszczeń obecnych na powierzchni skóry i zapychających ujścia gruczołów łojowych. Do codziennego mycia warto stosować delikatne kosmetyki, pozbawione silnych detergentów, mogących nie tylko podrażniać skórę, ale i nasilać produkcję sebum. Pomocne będą żele do mycia twarzy powstałe na bazie ajurwedyjskich ziół o działaniu ściągającym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnymi wobec Propionibacterium acnes, co pomoże zapobiec przekształceniu się trądziku zaskórnikowego w formę zapalną.

Polecane są preparaty na bazie takich roślin jak m.in. manjishta, czyli marzanna indyjska (Rubia cordifolia) [2], kurkuma [3], lodhra (Symplocos racemosa) [4], kushtha (Saussurea lappa) [5], neem, czyli miodla indyjska (Azadirachta indica) [6]. Na szczególną uwagę zasługuje kurkuma. Badania potwierdzają, że skutecznie hamuje nadprodukcję sebum [7]. Warto sięgnąć po żele zawierające w swoim składzie łagodzący i przeciwzapalny aloes oraz ściągający i przeciwbakteryjny wyciąg z cytryny [8]. W pozbyciu się zaskórników pomogą także żele z drobinkami przeznaczone do codziennego oczyszczania twarzy, np. cząsteczkami gąbki luffa. Na uwagę zasługują również kosmetyki oczyszczające z kwasami AHA, śluzem ślimaka oraz witaminą C.

Skuteczną metodą oczyszczania skóry jest olejowanie. Wbrew pozorom nie jest to sposób odpowiedni wyłącznie do cery suchej. Równie dobrze sprawdzi się także wtedy, gdy zmagamy się z zaskórnikami. Olejowanie nie tylko pomaga usunąć zanieczyszczenia z porów skóry, ale również uspokaja gruczoły łojowe, które w rezultacie produkują mniejszą ilość sebum. Regularne stosowanie olejów roślinnych pomaga także uzupełnić braki kwasu linolowego, a co więcej – skóra staje się nawilżona (trzeba pamiętać, że cera tłusta i trądzikowa bywa mocno odwodniona), zyskuje również na elastyczności.

W celu przygotowania oczyszczającej mieszanki należy połączyć olejek rycynowy, który w przypadku cery tłustej powinien stanowić ok. 30% jej składu, z wybranym olejem bazowym. Cerze, która ma skłonność do zapychania, przysłużą się tzw. oleje schnące (Dowiedz się więcej na temat olejków polecanych w pielęgnacji cery tłustej i trądzikowej KLIK), a więc takie, które zawierają więcej kwasu linolowego niż oleinowego. Może to być np. olejek z czarnuszki siewnej, z nasion opuncji figowej, olejek rokitnikowy, olejek z pestek malin bądź granatu. Przed zaaplikowaniem olejku zwilżamy twarz wodą. Po nałożeniu mieszanki delikatnie masujemy skórę, a następnie przykładamy do twarzy namoczoną w ciepłej wodzie szmatkę, np. muślinową, i delikatnie ścieramy olejek. Czynność powtarzamy do momentu, aż na szmatce nie będą widoczne zanieczyszczenia.

Zarówno po myciu twarzy żelem, jak i po olejowaniu należy pamiętać o domknięciu porów, np. poprzez spłukanie skóry chłodną wodą. Można również sięgnąć po tonik sporządzony na bazie wody różanej i kilku kropli olejku eterycznego o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym i ściągającym, np. olejku z drzewa herbacianego [9], olejku laurowego czy petitgrain. Taki tonik warto przechowywać w lodówce – niska temperatura płynu ściągnie rozszerzone pory skóry. Pamiętajmy, aby przed pierwszym użyciem olejku eterycznego wykonać próbę uczuleniową – kroplę wybranego olejku łączymy z niewielką ilością np. oliwy z oliwek i wcieramy za uchem. Jeśli nie wystąpi reakcja alergiczna, możemy włączyć olejek do pielęgnacji.

Raz w tygodniu, a w przypadku cery z licznymi zaskórnikami – nawet dwa razy, warto wykonać gruntowne oczyszczanie skóry. Pierwszym etapem takiego zabiegu powinna być ziołowa parówka, która otworzy pory, umożliwiając „wydobycie” z nich wszelkich zanieczyszczeń (nie jest wskazana w przypadku cery naczynkowej!). Zaparzamy np. rumianek i nachylamy się nad naczyniem, nad którym razem z parującą wodą ulatniają się zawarte w rumianku olejki eteryczne. Dla wzmocnienia efektu głowę można nakryć ręcznikiem.

Na przygotowanej w ten sposób skórze rozprowadzamy maseczkę. Dla cery z zaskórnikami szczególnie polecane są naturalne maseczki sporządzane z glinek, które znane są z doskonałych właściwości oczyszczających, ale również z działania antybakteryjnego i rewitalizującego. Glinki pochłaniają nadmiar sebum, regulują pracę gruczołów łojowych, wygładzają skórę, odżywiają ją (obfitują w sole mineralne). Maseczkę przygotujemy, łącząc glinkę z wodą (można ją zastąpić naparem ziołowym, hydrolatem z zielonej herbaty bądź wodą różaną, można dodać również sok z cytryny). Do cery problematycznej polecane są glinki: czerwona (beloun), zielona, ghassoul, multani mati, żółta, różowa. Wygląd skóry z zaskórnikami poprawią również maseczki zawierające wspomniane zioła ajurwedyjskie: manjishta, neem, kurkumę, a także tulsi, czyli bazylię azjatycką (Ocimum tenuiflorum) [10], czy amlę, czyli liściokwiatem garbnikowym (Phyllanthus emblica/Emblica officinalis) [11].

Zwykle zaskórniki zamknięte w największej ilości występują na nosie. Jeśli oczyszczanie za pomocą olejów i maseczek okazuje się niewystarczające, warto sięgnąć dodatkowo po głęboko oczyszczające plastry. Można zdecydować się na takie, które nie tylko mechanicznie usuwają zanieczyszczenia, ale również zawierają aktywne substancje o działaniu przeciwtrądzikowym, takie jak wyciąg z oczaru wirginijskiego, z aloesu czy olejek z drzewa herbacianego.

Bardzo ważnym zabiegiem w przypadku cery z zaskórnikami jest złuszczenie martwego naskórka, czyli peeling. Należy wykonywać go 1-2 razy w tygodniu, jako jeden etapów kompleksowego oczyszczania skóry, np. po zmyciu maseczki, a przed przemyciem twarzy schłodzonym tonikiem. Jeśli cera ma skłonność do rozszerzonych naczynek, najlepiej zdecydować się na peeling enzymatyczny lub ziołowy, np. ze sproszkowanej kory lodhra (Symplocos racemosa). W innym przypadku zalecany jest kosmetyk ziarnisty. Bardzo dobre efekty w walce z zaskórnikami przynosi również kuracja z kwasami AHA i BHA. W warunkach domowych można bezpiecznie stosować np. serum z kwasem migdałowym i salicylowym.

Stałym elementem codziennej pielęgnacji przy cerze z zaskórnikami powinno być nałożenie kremu o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym, ściągającym i łagodzącym podrażnienia.

W składzie takich preparatów warto szukać ziół ajurwedyjskich, np. neem, tulsi, manjishta, a także wyciągów z aloesu, niepokalanka, cytryny, ogórka, soczewicy i kurkumy. Stan cery tłustej i trądzikowej poprawi też obecny w kremach antyseptyczny cynk.

[1] http://www.medicalnewstoday.com/articles/71615.php

[2] Vandana Meena, Anand K. Chaudhary, Manjishta (Rubia cordifolia) – a helping herb in cure of acne.

[3] Pandey Chetana, Screening of selected herbal plants for anti acne properties.

[4] G. S. Kumar, Antimicrobial effects of Indian medicinal plants against acne-inducing bacteria.

[5] M.G. Gopal, Effectiveness of herbal medications in the treatment of acne vulgaris – a pilot study.

[6] Venugopalan Santhosh Kumar, Visweswaran Navaratnam, Neem (Azadirachta indica): Prehistory to contemporary medicinal uses to humankind.

[7] Shahiq uz Zaman, Naveed Akhtar, Effect of turmeric (curcuma longa zingiberaceae) extract cream on human skin sebum secretion.

[8] Shinkafi S.A., Ndanusa H., Antibacterial activity of Citrus limon on acne vulgaris (pimples).

[9] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17314442

[10] H. A. Sawarkar, S. S. Khadabadi, D. M. Mankar, I. A. Farooqui, N. S. Jagtap, Development and biological evaluation of herbal anti-acne gel.

[11] Pharkphoom Panichayupakaranant, Antibacterial activity of Thai herbal extracts on acne involved microorganism.