Przebarwienia to jedne z najbardziej uciążliwych defektów kosmetycznych. Ciemniejsze plamy, wyraźnie odróżniające się od reszty skóry, są wyjątkowo trudne do usunięcia, a kuracja rozjaśniająca wymaga czasu i cierpliwości.

Przyczyny powstawania przebarwień

Przebarwienia, nazywane również zmianami barwnikowymi bądź hiperpigmentacjami, powstają na skutek zaburzeń w procesie powstawania barwnika skóry – melaniny. Jego produkcja ma miejsce w wyspecjalizowanych komórkach – melanocytach, zlokalizowanych w warstwie podstawnej naskórka, czyli przy granicy naskórka ze skórą właściwą. Barwnik powstaje w wyniku przemiany aminokwasu tyrozyny, pod wpływem enzymu tyrozynazy. Synteza ta nazywana jest melanogenezą i jest procesem całkowicie naturalnym, a gdy przebiega prawidłowo – skóra ma jednolity koloryt. Zaistnienie czynnika zakłócającego te przemiany i prowadzącego do miejscowego nagromadzenia melaniny skutkuje powstaniem przebarwień.

Przebarwienia mogą mieć podłoże genetyczne, wówczas występowanie zmian barwnikowych jest wrodzone. Tak jest m.in. w przypadku piegów. Zazwyczaj jednak, aby doszło do powstania hiperpigmentacji, musi zaistnieć tzw. czynnik indukujący. Do najsilniejszych czynników indukujących, aktywujących proces melanogenezy, należą: promieniowanie UV i stan zapalny. Ekspozycja na promienie UV może prowadzić do zwiększenia intensywności istniejących już zmian, jak i do pojawienia się nowych. Ryzyko wzrasta, gdy stosowane są leki bądź kosmetyki zwiększające fotowrażliwość skóry bądź gdy występują zachwiania w gospodarce hormonalnej (związane np. z ciążą, menopauzą, przyjmowaniem pigułek antykoncepcyjnych). Z kolei typowym przykładem zmian barwnikowych będących wynikiem stanu zapalnego są przebarwienia potrądzikowe.

Zadaniem substancji wybielających jest oddziaływanie na skórę na różnych „poziomach”. Niektóre składniki czynne hamują aktywność wspomnianego enzymu tyrozynazy, przyczyniając się tym samym do ograniczenia produkcji melaniny. Inne substancje rozjaśniają przebarwienia, złuszczając naskórek z nagromadzonym barwnikiem (działają keratolitycznie). Ważną rolę odgrywają również antyoksydanty, które wychwytują wolne rodniki, przyczyniające się do pobudzania melanogenezy.

Naturalne metody rozjaśniania przebarwień

Aby rozjaśnić zmiany barwnikowe, warto wprowadzić do pielęgnacji substancje wybielające pochodzące z natury.

Drzewo sandałowe

Sandałowiec biały (Santalum album) przez tradycyjną medycynę indyjską (ajurwedę) uznawany jest za jedną z najcenniejszych roślin. Głównym składnikiem aktywnym olejku eterycznego pozyskiwanego ze sproszkowanego drewna jest santalol, zaliczany do seskwiterpenów. Olejek sandałowy wykazuje szereg korzystnych właściwości, a wśród nich na uwagę zasługuje działanie rozjaśniające i wyrównujące koloryt skóry.

Aby wybielić przebarwienia, można nakładać go na skórę po wymieszaniu z olejem roślinnym (np. masłem shea, olejem kokosowym) w proporcji 3-4 krople olejku na łyżkę (10 ml) oleju. Można również dodać go do kąpieli (10 kropli olejku), do oleju bazowego stosowanego podczas masażu (4 krople olejku na 10 ml oleju) bądź wzbogacać nim używane kosmetyki (5 kropli olejku na 15 ml preparatu). Więcej informacji na temat kosmetycznych zastosowań drzewa sandałowego znajdziesz tutaj KLIK.

Kurkuma

Przyprawa kurkuma otrzymywana jest z wysuszonego i zmielonego kłącza byliny o takiej samej nazwie. Europejczykom kojarzy się głównie z kuchnią, podczas gdy Hinduski chętnie sięgają po nią podczas codziennej pielęgnacji. Najważniejszym składnikiem przyprawy jest kurkumina, zaliczana do polifenoli, a więc związków o silnym działaniu antyoksydacyjnym. Kosmetyki na bazie kurkumy szczególnie polecane są osobom z cerą problematyczną, pokrytą wykwitami trądzikowymi i przebarwieniami. Więcej informacji na temat kosmetycznych zastosowań kurkumy znajdziesz tutaj KLIK.

Harde

Drzewo harde, czyli migdałecznik chebułowiec (Terminalia chebula), to źródło kolejnego cennego surowca o indyjskim pochodzeniu. W kosmetyce zastosowanie znajdują przede wszystkim wyciągi z jego owoców, obfitujące w garbniki (taniny) i flawonoidy. Ekstrakty hamują stany zapalne i ograniczają aktywność enzymu tyrozynazy, a więc zajmują ważne miejsce wśród preparatów rozjaśniających przebarwienia [1].

Glinka Fuller’s Earth

Glinki od wieków stosowane są jako substancje o doskonałych właściwościach oczyszczających. Jedną z nich jest Multani Mitti (Multani Mati), nazywana również glinką Fuller’s Earth, czyli ziemią fulerską. Skąd to określenie? Niegdyś służyła robotnikom, określanym mianem fulerów („fullers), do usuwania zanieczyszczeń i tłuszczu z owczej wełny. Dziś święci triumfy w kosmetyce, nie tylko z uwagi na wspomniane działanie oczyszczające, ale także ze względu na łagodne właściwości złuszczające. Dzięki temu glinka rozjaśnia powierzchniowe przebarwienia i wyrównuje koloryt skóry.

Wyciąg z żywicy drzewa kopal

Drzewo kopal (Vateria indica) to wiecznie zielona roślina endemiczna, w stanie naturalnym występująca wyłącznie w Indiach. Cennym surowcem stosowanym w tradycyjnej medycynie indyjskiej i w kosmetyce jest wyciąg z żywicy. Żywica (w ajurwedzie kryjąca się pod nazwą Sarja rasa) otrzymywana jest poprzez nacinanie kory drzewa. Z nacięć zaczyna się ona sączyć po 3-4 dniach i proces ten trwa przez 2-3 miesiące. Głównymi składnikami aktywnymi ekstraktów z żywicy są taniny i flawonoidy, czyli związki o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym, pomagające walczyć z przyczynami powstawania przebarwień.

Wyciąg z korzenia lukrecji

Korzeń lukrecji gładkiej (Glycyrrhiza glabra) używany jest głównie w przemyśle spożywczym, do produkcji słodyczy. Ale lukrecja to również znana od wieków roślina lecznicza, a w kosmetyce ceniona głównie ze względu na działanie wybielające i wyrównujące koloryt skóry. W wyciągach z korzenia lukrecji obecne są związki o silnych właściwościach przeciwzapalnych i przeciwutleniających, przede wszystkim należąca do flawonoidów glabrydyna oraz zaliczany do saponin triterpenowych kwas glicyryzynowy (glicyryzyna). Dodatkowo badania potwierdzają [2], że glabrydyna wykazuje zdolność hamowania aktywności tyrozynazy, a więc ogranicza syntezę melaniny. Więcej informacji na temat kosmetycznych zastosowań lukrecji znajdziesz tutaj KLIK.

Manjistha

Manjistha to ajurwedyjskie określenie marzanny indyjskiej (Rubia cordifolia), rośliny należącej do rodziny marzanowatych, tej samej, do której zaliczany jest również kawowiec. Sproszkowany korzeń, dorastający nawet do 1 m długości, stanowi źródło alizaryny, związku z grupy chinonów, używanego jako czerwony barwnik, głównie do barwienia tkanin. Wyciąg z korzenia manjistha to kolejny surowiec pomocny w usuwaniu zmian barwnikowych – walczy ze stanami zapalnymi i wychwytuje wolne rodniki.

Morwa biała

Morwa biała (Morus alba) to drzewo osiągające 15 m wysokości, występujące na terenie Ameryki Północnej i Południowej, Afryki i Europy, spotykana jest także w Polsce. Roślina pochodzi z Chin, gdzie od wieków uprawiana była jako źródło pożywienia dla larw jedwabników morwowych. Motyle te, hodowane w celu uzyskiwania jedwabiu, żywią się wyłącznie liśćmi morwy.

Liście stanowią ważny surowiec leczniczy, stosowany wspomagająco głównie w przypadku cukrzycy. Zajmują również istotne miejsce w przemyśle kosmetycznym. Wyciągi z nich wyróżniają się wysoką zawartością takich flawonoidów jak kwercetyna (nawet 1046 mg/100 g suszu) i rutyna (659 mg/100 g) [3]. Ekstrakty z morwy białej wykazują więc silne działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Badania potwierdzają również, że hamują aktywność enzymu tyrozynazy (skuteczniej niż kwas kojowy), w rezultacie ograniczając produkcję barwnika melaniny [4]. Za właściwości te odpowiada związek mulberozyd F, wyizolowany z liści morwy.

Kosmetyki na przebarwienia:

Źródło:

[1] Kwangwon Lee, Antioxidant activities melanogenesis inhibitory effects of terminalia chebula in B16/F10 melanoma cells.
[2] Yokota T., Nishio H., Kubota Y., Mizoguchi M., The inhibitory effect of glabradin from licorice extracts on melanogenesis and inflammation.
[3] Masood Sadiq Butt, Morus alba L. nature’s functional tonic.
[4] Sang Hee Lee, Mulberroside F isolated from the leaves of Morus alba inhibits melanin biosynthesis.